I SALMI PENITENZIALI
I sette salmi penitenziali costituiscono una pratica spirituale di estrema importanza nella Chiesa cattolica di sempre. Ad essi anche la Liturgia e l’Ufficio divino attingono a piene mani. Questi salmi sono indicati, come preghiera del Cristo sofferente, in tutte le circostanze difficili della nostra vita, e costituiscono un balsamo lenitivo in malattie, angustie, persecuzioni, dissapori, ingiustizie. Hanno pure una grandissima valenza nel lenire le pene del purgatorio ed abbreviare il soggiorno delle anime ivi penitenti. S. Pio V con la Bolla “Quod a nobis” del 9 luglio 1568 accordò l’indulgenza di 50 giorni a chiunque li reciti per obbligo, e con la Bolla “Superni Onnipotentis Dei”, del 5 aprile 1571, l’indulgenza di 50 giorni a chi li reciti per devozione. Riprendiamone la pratica costante applicandola ai nostri bisogni ed in suffragio dei nostri defunti: i benefici, non solo spirituali, non si faranno attendere!
[è superfluo sottolineare che vanno recitati esclusivamente in latino, la lingua della Chiesa!]
Salmo 6:
[1] In finem, in carminibus. Psalmus David. Pro octava.
[2] DOMINE, NE IN FURORE tuo arguas me, neque in ira tua corripias me. [3] MISERERE mei, Domine, quoniam infirmus sum; sana me, Domine, quoniam conturbata sunt ossa mea. [4] Et anima mea turbata est valde; sed tu, Domine, usquequo? [5] Convertere, Domine, et eripe animam meam; salvum me fac propter misericordiam tuam. [6] Quoniam non est in morte qui memor sit tui; in inferno autem quis confitebitur tibi? [7] Laboravi in gemitu meo; lavabo per singulas noctes lectum meum; lacrimis meis stratum meum rigabo. [8] Turbatus est a furore oculus meus; inveteravi inter omnes inimicos meos. [9] Discedite a me omnes qui operamini iniquitatem, quoniam exaudivit Dominus vocem fletus mei. [10] Exaudivit Dominus deprecationem meam; Dominus orationem meam suscepit. [11] Erubescant, et conturbentur vehementer omnes inimici mei; convertantur, et erubescant valde velociter.
Salmo 31 :
[1] Ipsi David intellectus. BEATI QUORUM REMISSAE sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. [2] Beatus vir cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in spiritu ejus dolus. [3] Quoniam tacui, inveteraverunt ossa mea, dum clamarem tota die. [4] Quoniam die ac nocte gravata est super me manus tua; conversus sum in aerumna mea, dum configitur spina. [5] Delictum meum cognitum tibi feci, et injustitiam meam non abscondi. Dixi: Confitebor adversum me injustitiam meam Domino; et tu remisisti impietatem peccati mei. [6] Pro hac orabit ad te omnis sanctus in tempore opportuno. Verumtamen in diluvio aquarum multarum, ad eum non approximabunt. [7] Tu es refugium meum a tribulatione quae circumdedit me; exsultatio mea, erue me a circumdantibus me. [8] Intellectum tibi dabo, et instruam te in via hac qua gradieris; firmabo super te oculos meos. [9] Nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus. In camo et freno maxillas eorum constringe, qui non approximant ad te. [10] Multa flagella peccatoris; sperantem autem in Domino misericordia circumdabit.
Salmo 37 :
[1] Psalmus David, in rememorationem de sabbato. [2] DOMINE, NE IN FURORE TUO ARGUAS ME, neque in ira tua corripias me; [3] QUONIAM sagittae tuae infixae sunt mihi, et confirmasti super me manum tuam. [4] Non est sanitas in carne mea, a facie irae tuae; non est pax ossibus meis, a facie peccatorum meorum: [5] quoniam iniquitates meae supergressae sunt caput meum, et sicut onus grave gravatae sunt super me. [6] Putruerunt et corruptae sunt cicatrices meae, a facie insipientiae meae. [7] Miser factus sum et curvatus sum usque in finem; tota die contristatus ingrediebar. [8] Quoniam lumbi mei impleti sunt illusionibus, et non est sanitas in carne mea. [9] Afflictus sum, et humiliatus sum nimis; rugiebam a gemitu cordis mei. [10] Domine, ante te omne desiderium meum, et gemitus meus a te non est absconditus. [11] Cor meum conturbatum est, dereliquit me virtus mea, et lumen oculorum meorum, et ipsum non est mecum. [12] Amici mei et proximi mei adversum me appropinquaverunt, et steterunt; et qui juxta me erant, de longe steterunt, et vim faciebant qui quaerebant animam meam. [13] Et qui inquirebant mala mihi, locuti sunt vanitates, et dolos tota die meditabantur. [14] Ego autem, tamquam surdus, non audiebam; et sicut mutus non aperiens os suum. [15] Et factus sum sicut homo non audiens, et non habens in ore suo redargutiones. [16] Quoniam in te, Domine, speravi; tu exaudies me, Domine Deus meus. [17] Quia dixi: Nequando supergaudeant mihi inimici mei; et dum commoventur pedes mei, super me magna locuti sunt. [18] Quoniam ego in flagella paratus sum, et dolor meus in conspectu meo semper. [19] Quoniam iniquitatem meam annuntiabo, et cogitabo pro peccato meo. [20] Inimici autem mei vivunt, et confirmati sunt super me: et multiplicati sunt qui oderunt me inique. [21] Qui retribuunt mala pro bonis detrahebant mihi, quoniam sequebar bonitatem. [22] Ne derelinquas me, Domine Deus meus; ne discesseris a me. [23] Intende in adjutorium meum, Domine, Deus salutis meae.
Salmo 50 :
[1] In finem. Psalmus David, [2] cum venit ad eum Nathan propheta, quando intravit ad Bethsabee. [3] MISERERE MEI, Deus, secundum magnam misericordiam tuam; et secundum multitudinem miserationum tuarum, dele iniquitatem meam. [4] Amplius lava me ab iniquitate mea, et a peccato meo munda me. [5] Quoniam iniquitatem meam ego cognosco, et peccatum meum contra me est semper. [6] Tibi soli peccavi, et malum coram te feci; ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. [7] Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis concepit me mater mea. [8] Ecce enim veritatem dilexisti; incerta et occulta sapientiae tuae manifestasti mihi. [9] Asperges me hyssopo, et mundabor; lavabis me, et super nivem dealbabor. [10] Auditui meo dabis gaudium et laetitiam, et exsultabunt ossa humiliata. [11] Averte faciem tuam a peccatis meis, et omnes iniquitates meas dele. [12] Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum rectum innova in visceribus meis. [13] Ne projicias me a facie tua, et spiritum sanctum tuum ne auferas a me. [14] Redde mihi laetitiam salutaris tui, et spiritu principali confirma me. [15] Docebo iniquos vias tuas, et impii ad te convertentur. [16] Libera me de sanguinibus, Deus, Deus salutis meae, et exsultabit lingua mea justitiam tuam. [17] Domine, labia mea aperies, et os meum annuntiabit laudem tuam. [18] Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique; holocaustis non delectaberis. [19] Sacrificium Deo spiritus contribulatus; cor contritum et humiliatum, Deus, non despicies. [20] Benigne fac, Domine, in bona voluntate tua Sion, ut aedificentur muri Jerusalem. [21] Tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta; tunc imponent super altare tuum vitulos.
Salmo 101 :
1] Oratio pauperis, cum anxius fuerit, et in conspectu Domini effuderit precem suam. [2] DOMINE, EXAUDI orationem meam, et CLAMOR meus ad te veniat. [3] Non avertas faciem tuam a me; in quacumque die tribulor, inclina ad me aurem tuam; in quacumque die invocavero te, velociter exaudi me. [4] Quia defecerunt sicut fumus dies mei, et ossa mea sicut cremium aruerunt. [5] Percussus sum ut foenum, et aruit cor meum, quia oblitus sum comedere panem meum. [6] A voce gemitus mei adhaesit os meum carni meae. [7] Similis factus sum pellicano solitudinis; factus sum sicut nycticorax in domicilio. [8] Vigilavi, et factus sum sicut passer solitarius in tecto. [9] Tota die exprobrabant mihi inimici mei, et qui laudabant me adversum me jurabant: [10] quia cinerem tamquam panem manducabam, et potum meum cum fletu miscebam; [11] a facie irae et indignationis tuae, quia elevans allisisti me. [12] Dies mei sicut umbra declinaverunt, et ego sicut foenum arui. [13] Tu autem, Domine, in aeternum permanes, et memoriale tuum in generationem et generationem. [14] Tu exsurgens misereberis Sion, quia tempus miserendi ejus, quia venit tempus; [15] quoniam placuerunt servis tuis lapides ejus, et terrae ejus miserebuntur. [16] Et timebunt gentes nomen tuum, Domine, et omnes reges terrae gloriam tuam; [17] quia aedificavit Dominus Sion, et videbitur in gloria sua. [18] Respexit in orationem humilium et non sprevit precem eorum. [19] Scribantur haec in generatione altera, et populus qui creabitur laudabit Dominum. [20] Quia prospexit de excelso sancto suo, Dominus de caelo in terram aspexit; [21] ut audiret gemitus compeditorum, ut solveret filios interemptorum; [22] ut annuntient in Sion nomen Domini, et laudem ejus in Jerusalem, [23] in conveniendo populos in unum, et reges ut serviant Domino.[24] Respondit ei in via virtutis suae: Paucitatem dierum meorum nuntia mihi: [25] ne revoces me in dimidio dierum meorum, in generationem et generationem anni tui. [26] Initio tu, Domine, terram fundasti, et opera manuum tuarum sunt caeli. [27] Ipsi peribunt, tu autem permanes; et omnes sicut vestimentum veterascent. Et sicut opertorium mutabis eos, et mutabuntur; [28] tu autem idem ipse es, et anni tui non deficient. [29] Filii servorum tuorum habitabunt; et semen eorum in saeculum dirigetur.
Salmo 129 :
[1] Canticum graduum. DE PROFUNDIS clamavi ad te, Domine; [2] Domine, exaudi vocem meam. Fiant aures tuae intendentes in vocem deprecationnis meae. [3] Si iniquitates observaveris, Domine, Domine, quis sustinebit? [4] Quia apud te propitiatio est; et propter legem tuam sustinui te, Domine. Sustinuit anima mea in verbo ejus; [5] speravit anima mea in Domino. [6] A custodia matutina usque ad noctem, speret Israel in Domino; [7] quia apud Dominum misericordia, et copiosa apud eum redemptio. [8] Et ipse redimet Israel ex omnibus iniquitatibus ejus.
Salmo 142 :
[1] Psalmus David, quando persequebatur eum Absalom, filius ejus. DOMINE, EXAUDI orationem meam; AURIBUS percipe obsecrationem meam in veritate tua; exaudi me in tua justitia. [2] Et non intres in judicium cum servo tuo, quia non justificabitur in conspectu tuo omnis vivens. [3] Quia persecutus est inimicus animam meam, humiliavit in terra vitam meam; collocavit me in obscuris, sicut mortuos saeculi. [4] Et anxiatus est super me spiritus meus; in me turbatum est cor meum. [5] Memor fui dierum antiquorum: meditatus sum in omnibus operibus tuis, in factis manuum tuarum meditabar. [6] Expandi manus meas ad te; anima mea sicut terra sine aqua tibi. [7] Velociter exaudi me, Domine; defecit spiritus meus. Non avertas faciem tuam a me, et similis ero descendentibus in lacum. [8] Auditam fac mihi mane misericordiam tuam, quia in te speravi. Notam fac mihi viam in qua ambulem, quia ad te levavi animam meam. [9] Eripe me de inimicis meis, Domine; ad te confugi. [10] Doce me facere voluntatem tuam, quia Deus meus es tu. Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam. [11] Propter nomen tuum, Domine, vivificabis me; in aequitate tua, educes de tribulatione animam meam; [12] et in misericordia tua disperdes inimicos meos, et perdes omnes qui tribulant animam meam, quoniam ego servus tuus sum.
# # #
Si tratta di un gruppo di Salmi che esprimono la fiducia nella misericordia infinita di Dio verso il peccatore e verso il perseguitato. Formarono una collezione liturgica sin dai primi secoli della Chiesa; già in uso al tempo di S. Agostino, è ricordata da Cassiodoro; fu commentata, pare, da S. Gregorio Magno. La serie dei Salmi Penitenziali era recitata nel venerdì di Quaresima dopo le lodi, il giorno delle Ceneri per il rinvio dei penitenti e il Giovedì Santo per la loro riconciliazione. Fa parte delle preghiere per l’Estrema Unzione, per la Consacrazione delle chiese, la benedizione dei cimiteri, la benedizione dell’abate. È data come penitenza ai chierici promossi alla tonsura e agli Ordini minori.
Considerata in sé, la serie dei Salmi Penitenziali non è un gruppo omogeneo. Comprende infatti, Salmi strettamente penitenziali, (6, 37, 50, 129), di lamentazione (101, 142) e un salmo sapienziale (31). Però spiega la funzione che essi ricevettero nella liturgia cristiana. [Giorgio Castellino; Enciclopedia Cattolica, Vol. IX, Col. 1133 – C. d. Vat., 1952.]
